آتاترک بنیانگذار ترکیه نوین

مصطفی کمال آتاترک

رئیس جمهور آتاترک
شناسنامه
نام کامل	مصطفی کمال آتاترک
معروف به	آتاترک
زادروز	۱۹ می ۱۸۸۱
زادگاه	سالونیک، ترکیه
تاریخ مرگ	۱۰ نوامبر ۱۹۳۸ (۵۷ ساله)
محل مرگ	کاخ دلمه‌باغچه، استانبول، ترکیه، ترکیه
اطلاعات سیاسی
تاریخ ریاست	از ۲۹ اکتبر ۱۹۲۳ تا ۱۰ نوامبر ۱۹۳۸ (۱۵ سال، ۱۲ روز)
پیش از	عصمت اینونو
جناح سیاسی	کمیته اتحاد و پیشرفت، حزب خلق جمهوریخواه
امضا

مصطفی کمال پاشا درنبرد چناق قلعه

مصطفی کمال پاشا (معروف به آتاترک به معنای پدر ترک) نظامی و دولت‌مرد و بنیان‌گذار جمهوری ترکیه بود. وی استعداد شگرفی در امور نظامی داشت چنان‌ که درنبرد چناق قلعه(۱۹۱۴) با شعار "Çanakkale geçilemez" یعنی «نمی‌توانید از چناق قلعه بگذرید» با سپاهی کوچک در برابر تهاجم نیروی دریایی بریتانیای کبیر و فرانسه ایستاد و مانع تصرف استانبول شد.

او درسال ۱۸۸۱ میلادی در شهر تسالونیکی در شمال یونان فعلی، که در آن زمان جزئی از امپراتوری عثمانی بود، به دنیا آمد. در ابتدا وارد ارتش عثمانی شد و در طرابلس لیبی با ایتالیائی‌ها جنگید؛ او در دههٔ اول قرن بیستم به همراه گروهی از افسران ترک، که ترکهای جوان نامیده شدند، پایه‌های اصلاحات در ارتش و دولت را به نفع ملی‌گرایی ترک‌ها تثبیت کرد. در جنگ‌های بالکان به سمت فرماندهی رسید و در سال ۱۹۱۶ در تنگه داردانل و شبه جزیره قالیبولی در برابر انگلیسی‌ها مقاومت کرد و مانع اشغال استانبول توسط نیروهای بریتانیا و متفقین در جنگ جهانی اول شد. او سپس در جبهه روس نبرد کرد.

در جنگ جهانی اوّل دولت عثمانی شکست خورد و مناطق بسیاری در شمال آفریقا و حجاز، سوریه، عراق به دست کشورهای بریتانیا و فرانسه افتادند. قسمت‌هایی از اروپای خاوری نیز با حمایت فاتحان جنگ به استقلال رسیدند. در اواخر سال های جنگ اول جهانی ترکیه مورد هجوم فرانسه و ایتالیا از جنوب و یونان از شرق بود. آتاترک رهبری جنگ استقلال ترکیه را بر عهده داشت. در پایان جنگ جهانی اول مردم ترکیه از بی کفایتی خلیفه عبدالحمید اول و نظام عثمانی به تنگ آمده بودند و آتاترک رهبری خيزش علیه خلافت و امپراتوری عثمانی را به عهده گرفت. درسال ۱۹۲۳ ترکیه مدرن با نظام جمهوری توسط ملی گرایان و گروه‌های مبارزه علیه اشغال بر پا شد. آتاترک از آن تاریخ تا زمان مرگش در سال ۱۹۳۸ رئیس جمهور ترکیه بود.

اقدامات آتاترک

از جمله اقدامات مهم آتاترک مبارزه علیه روحانیون مبارز، کشف حجاب و اجباری کردن لباس اروپایی بود. او همچنین به سرکوب عشایر دست زد. در نتیجه عملیات وی ترکیه کنونی از خاکسترهای بجای مانده از امپراتوری عثمانی به وجود آمد. چرا که آتاترک کشوری ساخت فراتر از نظام عقب مانده عثمانی که چشم به تکنولوژی غرب با اندک درآمد کشاورزی دوخته بود. اما دیری نپایید که اعتقاد قلبی آتاترک به لزوم مدرنیزاسیون، سبب خشم روحانیون ترکیه شد و خشم روحانیون، باعث بروز آشوب‌هایی در برخی نقاط ترکیه شد (از جمله آنان می‌توان به قیام شیخ سعید در ۱۹۲۵ اشاره کرد که با بهانه لغو خلافت و مغایرت آن با اسلام به دیاربکر حمله کرده بود).^[۱][۲][۳] همچنین از دیگر اقدمات وی می‌توان به ترویج ملی‌گرایی ترک، جداکردن دین از سیاست، قانونی کردن حق رای زنان و تغییر خط عربی به خط لاتین نام برد. در سفارشات آتاترک به جوانان ترکیه آمده‌است:

"Bu Cumhuriyeti Biz Kurduk Onu Yaşatacak ve Yüceltecek Sizlersiniz" یعنی «این جمهوریت را ما (قوای ملی) بنا نهادیم بقا و پیشرفت آن با شماست»

کودکی و جوانی ( 1904 - 1881 ) ^[۴]

خواهرش مقبوله خانم , مادرش ذبیده خانم و آتاترک

در ابتدا تصور می‌شد که پدرش در کوجاجیک متولدشده ولی پدرش علیرضا افندی متولد دَبری بالا می‌باشد. اجداد پدرش در صده‌های 14-15 میلادی از آناتولی به منطقه کوچ کرده‌اند. سپس خانواده علیرضا افندی به منطقه سلانیک کوچ کردند و او در این منطقه مدیر گمرک شد و همچنین به تجارت الوار مشغول شد. آقای علیرضا در سال 1871 با ذبیده خانم ازدواج کرد که ایشان متولد 1857 در شهر لانگازا در نزدیکی سلانیک بود. مصطفی کمال در این خانواده به سال 1881 میلادی ( 1296 هجری ) متولد شد که روز و ماه تولد ثبت نشده. وی تاریخ تولدش را 19 ماه می اعلام می‌کرد. از 5 نفر خواهر و برادر مصطفی به نامهای فاطمه، عمر٬ احمد٬ ناجیه و مقبوله فقط مصطفی و مقبوله توانستند از مرگ در سنین کودکی نجات یابند.

وقتی مصطفی به سن مدرسه رسید پدر و مادرش در انتخاب مدرسه با هم اختلاف نظر داشتند. مادر مصطفی می‌خواست وی در مکتب حافظ محمد افندی که در محله آنها بود تحصیل کند ولی پدرش می‌خواست در (مکتب شمسی افندی) بنام مکتب ابتدایی شمسی که با متد جدید آموزش می‌داد تحصیل کند . بالاخره بعد از اینکه در مکتب محله شروع بتحصیل کرد بعد از چند روز به مکتب شمسی افندی منتل شد. در سال 1888 پدرش را از دست داد. مدتی با دایی خود به نام حسین در مزرعه راپلا زندگی کرد و کارهای سبک انجام می‌داد ولی بعد از مدتی به سلانیک برگشت و تحصیلش را ادامه داد. در این زمان مادرش ذبیده خانم در شهر سلانیک با راقب بَی ازدواج کرد.

خانه ای که در سال 1870 توسط حاجی محمد واقف مدرس رودوسی ساخته شده بود در سال 1878 توسط علیرضا بَی کرایه شد٬ هم اکنون در محله کوجا‌کاسم‌پاشا در خیابان اصلاح‌خانه قرار دارد که به موزه تبدیل شده. بعد از مرگ علیرضا بَی، مصطفی بهمراه خانواده به خانه‌ای کوچک در همسایگی در 2 طبقه و 3 اطاق و یک آشپزخانه منتقل شدند.

عصمت اینونو و آتاترک

عصمت اینونو در زمان جنگ جهانی اول مقام سرگردی را در ارتش عثمانی دارا بود، پس از پیروزی های پباپی به درجه ژنرال ارتقاء یافت و با تأسیس جمهوی ترکیه، مقام نخست وزیری را کسب کرد. وی سیاست مدار زیرکی بود و مغز انديش مند آتاترک به شمار می آمد و در زمان آتاترک بارها نخست وزیر شد و تا مرگ آتاترک ریاست دولت را برعهده داشت و کشور را به نام او اداره می‌کرد. اینونو در زمان جنگ جهانی دوم با توجه به وضع اقتصادی ترکیه، کشورش را از جنگ به دور نگاه داشت. بسیاری از ناظران می‌نویسند که وی به تنهایی در برابر سیاست ‌مدارانی که طرف دار ورود به جنگ بودند می‌ایستاد و می‌گفت «بایستی صبر کرد تا نتیجه جنگ مشخص شود اگر پیروزی متحدین حتمی باشد آن گاه وارد جنگ می‌شویم»

مرگ

مصطفی کمال آتاترک روز ۱۰ نوامبر سال ۱۹۳۸ میلادی درگذشت. آرامگاه او (معروف به آنت کابیر) در شهر آنکارا قرار دارد.

رضاشاه و آتاتورک

همه ساله ساعت ۹:۲۹ روز ۱۰ نوامبر یک دقیقه مراسم سکوت بمناسبت درگذشت بنیان‌گذار ترکیه نوین آتاترک و به دنبال آن بصدا درآمدن زنگ مدارس و آژیر پایگاهها در ۹:۳۰ لحظهٔ وفات وی بر‌گزار می‌شود.

از جمله آثار مشهور وی می‌توان به نطق اشاره کرد